BAHASA MELAYU BAHASA ILMU BAGI BANGSA MALAYSIA.

1.0 Pendahuluan

Bahasa Melayu kini telah dijadikan sebagai bahasa kebangsaan dan bahasa rasmi bagi negara Malaysia. Pengiktirafan ini menunjukkan identiti kebangsaan bagi Malaysia kepada seluruh dunia. Semakin hari bahasa Melayu semakin mendapat perhatian oleh seluruh warga dunia dan bahasa Melayu kini mempunyai sekitar 250 juta penutur di seluruh dunia. Sememangnya bahasa Melayu banyak memainkan peranan yang penting dalam memperkasakan bangsa Malaysia terutamanya dalam membentuk perpaduan dan kemajuan. Objektif ketas kerja ini ialah pertama mengenal pasti saluran utama bagi bahasa Melayu memperkasakan bangsa Malaysia dan yang kedua mengenal pasti keupayaan bahasa Melayu dalam memupuk semangat nasionalisme warga Malaysia. Kaedah kajian yang digunakan dalam kertas kerja ini ialah kaedah keperpustakaan: kaedah ini digunakan kerana terdapat majalah, jurnal, tesis, dan buku yang dijadikan bahan rujukan tambahan bagi menguatkan hujah yang ditulis dan fakta yang diperoleh. Kertas Kerja ini terbatas kepada bidang pendidikan dan politik negara Malaysia yang mana kedua-dua bidang ini dilihat banyak memberi ruang dan manfaat kepada bahasa Melayu untuk memperkasakan bangsa Malaysia.


2.0 BAHASA MELAYU BAHASA ILMU BAGI BANGSA MALAYSIA.

2.1 Bahasa Melayu Jambatan Ilmu.

Dalam tamadun Melayu, pada abad ke-7M lagi, sudah wujud istilah imbuhan unit bilangan seperti eka- (ekadasa=11, ekabahasa=satu bahasa), dwi-/bidwinmatra = dua dimensi, bhineka=dua aneka, tri- (tribuana=tiga alam nyata,), panca- (pancaindera = lima deria) polok/pulu/puluh, ratus, rivu/riwu/ribu, laksa (10 ribu), keti (100 ribu), dan ayuta/juta. Pencatat Sepanyol bersama pengembara terkenalnya, Magellan, pada awal abad ke-16M mencatat perkataan Melayu ini sebagai "iouta". Di Barat, sebahagaian daripada unitnya yang setara dengan unit-unit Melayu di atas itu wujud hanya mulai abad ke-13M sahaja dan sebahagian lagi dicipta dalam abad-abad selepasnya. Selain itu, pada abad ke-14M, selepas kedatangan Islam ke Alam Melayu terdapat banyak manuskrip dan buku atau kitab Melayu berkenaan dengan ilmu SAKTI (sains, kesihatan, kejuruteraan dan teknologi), selain daripada ilmu sakti biasa itu (ilmu sihir dan ajaib). Manuskrip bidang perubatan dan bioteknologi mungkin menjadi manuskrip Melayu yang terbanyak tetapi bidang ini dikenali sebagai tib atau mujarobat dan ahlinya tabib. Sebahagian besarnya masih belum dikaji oleh ahli-ahli biokimia, bioteknologi, bioperubatan dan perubatan kita sekarang.

Oleh itu, dalam konteks sains moden ilmu-ilmu yang ada dalam ribuan manuskrip ini banyaklah yang bersifat hipotesis; dan sesuatu hipotesis dalam sesuatu bidang ilmu amatlah diingini dan mahal harganya kerana semua sains bermula dengan hipotesis. Satu lagi bidang kekuatan orang Melayu dahulu ialah bidang ilmu mantik (lojik), kosmologi, astrologi (ilmu nujum), kosmogeni dan falak (astronomi). Manuskrip Melayu yang tertua yang dijumpai setakat ini ialah Kitab Abi Ma.syar al Falak oleh Ahmad Abdul Qadir Ibni Abdul Rahman pada 1209h/1794M. Kesemua ini membuktikan bahawa bahasa Melayu pernah mengungkapkan ilmu dalam zaman kegemilangannya, dan jika terus dimartabatkan dan diberi kepercayaan, mampu menjadi bahasa ilmu yang dapat menjana minda bangsanya.

Kehebatan bahasa Melayu terus didokung hingga ke hari ini, meskipun terumbang ambing tempias angin politik semasa, tetapi pejuang-pejuang sekelilingnya masih utuh terpasak mendaulatkannya. Selama berdekat lamanya bahasa Melayu telah dijadikan sebagai jambatan antara sistem pendidikan Negara dengan Falsafah Pendidikan Negara. Sebagaimana yang diketahui konsep pendidikan di Malaysia boleh ditafsirkan daripada Falsafah Kebangsaan (FPK), yang telah diumumkan secara rasminya pada tahun 1988.
“Pendidikan di Malyasia adalah usaha berterusan ke arah memperkembangkan lagi potensi individu secara menyeluruh dan bersepadu untuk mewujudkaninsan yang harmonis dan seimbang dari segi intelek, rohani, emosi dan jasmani berdasarkan kepercayaan dan kepatuhan kepada Tuhan. Usaha ini adalah bertujuan melahirkan rakyat Malaysia yang berilmu pengetahuan, berktrampilan, berakhlak mulia, bertanggungjawab dan berkeupayaan mencapai kesejahteraan diri serta member sumbangan terhadap keharmonian dan kemakmuran masyarakat dan Negara.”

Berlandaskan kepada falsafah pendidikan Kebangsaan yang dinyatakan di atas, maka matlamat Pendidikan Negara bertujuan melahirkan rakyat Malaysia yang sempurna dan memiliki serta menghayati cirri-ciri berikut:
• percaya dan patuh kepada tuhan;
• berilmu pengetahuan;
• berakhlak mulia;
• bertanggungjawab kepada diri, masyarakat, agama dan negara;
• memiliki sahsiah yang seimbang dan bersepadu; dan
• memupuk perpaduan di kalangan rakyat berbilang kaum.

Berilmu pengetahuan dan berakhlak mulia merupakan antara ciri yang terpenting yang terdapat dalam gatra di atas. Bagi membentuk bangsa kelas pertama, dua ciri terpenting yang terkandung dalam FPK ini perlulah dibudayakan dalam masyarakat Malaysia. Oleh itu bahasa Melayu harus sentiasa bersiap siaga daripada semua sudut agar ianya dapat dijadikan jambatan ke arah membudayakan masyarakat dengan ilmu dan akhlak mulia. Sesungguhnya kematangan bahasa Melayu dalam membudayakan bangsanya dengan ilmu telah pun terbukti berjaya. Dengan tertubuhnya Universiti Kebangsaan pada tahun 1970, maka berdirilah bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar utama di Universiti tersebut.. Bahkan Menurut Hassan Ahmad, 2004, dalam tahun 1965 lagi, sekumpulan pelajar dari sekolah kebangsaan (aliran bahasa Melayu) telah diterima masuk ke Universiti Malaya untuk mengikuti kursus ijazah pertama dalam bahasa Melayu. Malah, kalau kita balik ke belakang lagi, apabila Jabatan Pengajian Melayu ditubuhkan dalam tahun 1953 di Universiti Malaya (di Singapura waktu itu), pelajar ‘Pengajian Melayu’ telah mulai mengikuti kursus dalam bidang ilmu linguistik, antropologi dan sosiologi dalam bahasa Melayu; para pensyarahnya ada yang terdiri daripada orang Barat, orang seperti Dr. Jessolin de Jong (bangsa Belanda), Dr. C.C Skinner dan Dr. M.Swift (kedua-duanya bangsa Inggeris), dan lain-lain, yang mengajar dalam bahasa Melayu.

Sorotan sejarah telah mengingatkan kita bahawa betapa perjuangan terhadap bahasa melayu untuk dijadikan sebagai jambatan ilmu di Malaysia begitu ketara dan hebat sekali. Hasilnya suatu dasar bahasa pendidikan telah dapat dibentuk.

Dasar bahasa dalam sistem pendidikan negara yang termaktub dalam tiga Akta Pendidikan, iaitu Akta Pelajaran 1957, Akta Pelajaran 1961, dan dua akta terbaharu, iaitu Akta Pendidikan 1996 dan Akta Institusi Pengajian Tinggi Swasta 1996. Akta Pelajaran 1957 yang didasarkan atas perakuan Laporan Jawatankuasa Pelajaran Razak 1956 diluluskan untuk menggantikan Education Ordinance 1952 zaman pra-kemerdekaan. Akta Pelajaran 1961, yang digubal hasil dari laporan dan perakuan Jawatankuasa yang dilantik dalam tahun 1960 dan dipengerusikan oleh menteri pendidikan baru, iaitu Abdul Rahman Talib, untuk mengkaji kemajuan pelaksanaan dasar pelajaran berdasarkan Laporan Razak atau berdasarkan Akta Pelajaran 1957 itu, menegaskan bahawa bahasa kebangsaan hendaklah digunakan sebagai bahasa pengantar utama dalam sistem pendidikan negara. Dasar bahasa dalam sistem pendidikan kebangsaan ini tentunya terikat dengan dasar yang menetapkan bahawa bahasa Melayu adalah bahasa kebangsaan dan bahasa rasmi negara, sebagaimana termaktub dalam Perlembagaan dan dalam Akta Bahasa Kebangsaan 1967/68. Kalau dilihat dari segi undang-undang yang diluluskan oleh parlimen, dasar bahasa ini, baik dalam sistem pendidikan mahupun sebagai bahasa urusan rasmi kerajaan, tidak berubah.

Kita tahu bahawa dari tahun 1957 hingga kira-kira akhir tahun 1960-an, sistem pendidikan yang ditinggalkan oleh British di negara ini tidak berubah. Sistem persekolahan terdiri daripada empat aliran, iaitu sekolah Melayu, sekolah Inggeris, sekolah Cina dan sekolah Tamil. Mulai Akta Pelajaran 1961, sistem persekolahan ini dibahagikan kepada dua jenis: sekolah Melayu ditukar tarafnya menjadi ‘Sekolah Kebangsaan’, manakala sekolah Inggeris, sekolah Cina dan sekolah Tamil digolongkan sebagai ‘Sekolah Jenis-Kebangsaan.’ Sekolah Kebangsaan ialah sekolah yang mendapat bantuan penuh kerajaan dan yang menggunakan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar utamanya, manakala sekolah jenis-kebangsaan menggunakan bahasa-bahasa lain (bahasa Inggeris, bahasa Cina dan bahasa Tamil) sebagai bahasa pengantarnya. Keadaan ini tidak berubah hinggalah berlaku peristiwa 13 Mei 1969 dan negara terpaksa diletakkan di bawah pentadbiran Majlis Tindakan Negara atau MAGERAN. Menyedari bahawa salah satu punca rusuhan itu ialah ketiadaan perpaduan antara kaum, pihak berkuasa MAGERAN melalui, Menteri Pendidikannya, (Tun) Rahman Yakub waktu itu, mengambil tindakan untuk menukarkan taraf sekolah jenis-kebangsaan aliran bahasa Inggeris kepada sekolah kebangsaan. Keputusan itu dibuat berdasarkan Peruntukan Seksyen 21 (2) dalam Akta Pelajaran 1961 yang memberi kuasa kepada Menteri Pendidikan untuk mengambil tindakan menukarkan taraf sekolah jenis-kebangsaan kepada taraf sekolah kebangsaan. Proses pertukaran taraf sekolah Inggeris kepada sekolah kebangsaan ini selesai dalam tahun 1981 apabila semua sekolah aliran bahasa Inggeris, dari peringkat sekolah rendah hingga ke peringkat Tingkatan VI, menggunakan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar utamanya. Dalam tahun itu peperiksaan Higher School Certificate (HSC) digantikan dengan peperiksaan Sijil Tinggi Persekolahan Malaysia (STPM). Dalam tahun 1982, semua universiti awam dihehendaki memulakan pengajaran semua kursus pertamanya dalam semua bidang dalam bahasa Melayu. Hasil ketegasan kerajaan melaksanakan dasar bahasa sebagaimana yang diperuntukkan dalam Akta Pelajaran 1961 (yang sebenarnya meneruskan dasar Akta Pelajaran 1957) itu ialah: Di akhir tahun 1980-an, dasar bahasa dalam sistem pendidikan negara mencapai tahap perkembangan yang boleh kita sebut mantap atau ‘stabil.’ Kemantapan ini dapat kita lihat berdasarkan kejayaan dasar itu melahirkan generasi, dari semua kaum, yang terdidik dalam atau melalui Bahasa Melayu. Puluhan ribu pelajar kita, baik pelajar Melayu mahupun pelajar bukan Melayu, mampu memperoleh pendidikan peringkat tinggi dalam semua bidang, termasuk bidang sains dan matematik, dalam Bahasa Melayu, bukan sahaja di peringkat Ijazah Pertama, tetapi juga di peringkat Ijazah Sarjana dan Doktor Falsafah. Dan banyak daripada mereka menjadi pakar dalam pelbagai bidang, atau menjadi pensyarah dan profesor yang mengajar pelbagai bidang ilmu di IPTA. Di antara mereka tidak kurang pula yang memperoleh ijazah tinggi hingga ke peringkat Ph.D di negara berbahasa Inggeris, padahal di peringkat sekolah dan di peringkat ijazah pertama, mereka terdidik dalam Bahasa Melayu, dan balik ke tanah air mengajar dalam Bahasa Melayu di mana mutu pendidikan dan mutu ilmu yang diperoleh melalui Bahasa Melayu tidak merosot, sebagaimana disangka oleh orang yang menganggap bahawa ilmu tinggi dan kemajuan manusia hanya dapat dicapai dalam atau melalui bahasa Inggeris sahaja, tanpa memikirkan bagaimana bangsa-bangsa lain di dunia ini maju dan mampu melahirkan banyak ahli sains dan pakar-pakar dalam pelbagai bidang ilmu lain padahal mereka tidak mengetahui atau tidak cukup fasih berkomunikasi dalam bahasa lain selain bahasa mereka sendiri.



2.2 Pembentuk Modal Insan

Sewaktu Francois Valentyn di Melaka, beliau menulis buku bertajuk Oud en Nieuw oostindien II Del V pada akhir abad ke-17 dan awal abad ke-18 tentang bahasa Melayu. Dalam Buku tersebut, beliau menyatakan bahawa bahasa Melayu telah terbukti berupaya bertindak sebagai alat komunikasi dan lingua franca yang penting di Melaka. Valentyn seorang pendatang dan ahli sejarah berbangsa Belanda dalam penulisan enam jilidnya itu telah mengisi segala keterangan sejarah dan scenario kota pelabuhan di kepulauan Melayu. Katanya:
“Bahasa mereka, iaitu Bahasa Melayu…bukan sahaja digunakan di pantai-pantai Tanah Melayu bahkan juga di seluruh India dan di negeri-negeri sebelah timur. Barang di mana-mana pun bahasa ini difahami oleh tiap-tiap orang. Bahasa ini adalah sebagai bahasa Perancis atau lLatin di Eropah ataupun macam bahasa perantaraan di negeri Italia tau di Levent. Oleh kerana banyaknya bahasa ini dituturkan maka seseorang yang boleh bertutur dalam bahasa Melayu akan dapat difahami orang baik pun dalam negeri Parsi (Persia) ataupun Filipina.”

Catatan di atas telah membuktikan kepada kita bahawa bahasa Melayu telah lama subur menjadi bahasa serbaguna bagi masayarakat pada ketika itu. Walaupun dunia telah berubah, sejarah tetap megar hidup sebagai penyuluh untuk masa depan. Kini meskipun bahasa Melayu jauh terbelakang berbanding bahasa penjajah negaranya sendiri, namun ianya merupakan tunjang perpaduan dan keamanan masyarakat berbilang bangsa di Malaysia.

Matan Perdana Menteri Malaysia yang ke-5 telah meletakkan modal insan sebagai agenda utama dalam era tampok pemerintahan beliau. Agenda ini sekilas pandang tidak berbunyi canggih dan moden di ketika zaman IT ini, tetapi ianya merupakan suatu perkara yang amat penting yang harus diberi penumpuan dan penekanan di kala semua orang sedang hanyut berkejaran ke arah kemajuan dengan menggunakan jalan singkat semata-mata.

Apakah kaitanya bahasa Melayu dan modal insan/? Nyata di sini kita tidak seharusnya lupa bahawa untuk membangun modal insan yang cemerlang dan gemilang, kita perlu kembali kepada asasnya iaitu pendidikan. Plato (427-34 SM) berpendapat pendidikan ialah suatu proses untuk membentuk individu yang berakhlak mulia. Beliau menyokong pendapat Socrates bahawa tujuan pendidikan ialah memberi latihan moral kewargenegaraan yang baik. Proses pendidikan dapat membentuk warganegara yang baik serta setia dan mematuhi undang-undang Negara. Aristotle (384-322 SM) pula menghuraikan pendidikan sebagai ilmu yang bersifat etikal dan political. Mengikut beliau, tujuan pendidikan ialah memberikan setiap warganegara segala peluang untuk mencapai kebahagian hidupnya. Proses pendidikan dapat melatih warganegara mematuhi peraturan-peraturan dan tingkah laku yang baik dan cekap dalam pengurusan pentadbiran serta keupayaan mempertahankan kedaulatan Negara.

Pendidikan merupakan tunjang dan wadah terpenting kepada pembinaan negara bangsa dan pembangunan modal insan. Pendidikan merupakan wahana untuk menyemai dan memupuk benih perpaduan dalam kalangan warga Malaysia, khususnya generasi muda. Pendidikan juga merupakan pemangkin utama yang mampu mendidik anak bangsa Malaysia daripada pelbagai kaum dan agama berfikir melewati sempadan kaum masing-masing. Pendidikan yang sentiasa dinamik perlu terus maju ke hadapan. Pendidikan di Malaysia juga memerlukan perubahan sejajar dengan perkembangan ekonomi dunia. Apa yang penting, pendidikan kita perlu mampu melahirkan modal insan yang berilmu, kreatif dan inovatif selaras dengan konsep Falsafah Pendidikan Negara. Modal insan yang dilahirkan daripada sistem pendidikan kita harus mampu menjadi penggerak utama dalam memastikan matlamat menjadikan Malaysia sebuah negara maju pada tahun 2020 dapat dicapai.

Dasar Pendidikan Negara kita Malaysia dibentuk berasaskan Laporan Razak (1956), yang termaktub dalam Ordinan Pelajaran (1957), dan Laporan Rahman Talib (1960), yang termaktub dalam Akta Pelajaran (1961). Matlamat Dasar Pendidikan Negara ini adalah bertujuan untuk mencapai perpaduan rakyat melalui sistem pendidikan kebangsaaan dengan pelaksanaan sukatan pelajaran yang sama serta penggunaan bahasa Malaysia sebagai bahasa pengantar di dalam semua peringkat. Tidak dapat tidak bahasa Melayu adalah antara agen utama pemangkin perpaduan antara rakyat di Malaysia. Seperti kita ketahui bahawa masyarakat Malaysia adalah majmuk, terdiri daripada berbilang kaum yang mempunyai kebudayaan yang berbeza. Di antara kaum-kaum ini pula terdapat perbezaan penempatan kawasan seperti Bandar, luar Bandar, estet, kampung nelayan dan kampong petani. Maka jurang perbezaan kedudukan dan ketidakseimbangan kaum-kaum dalam masyarakat kita dianggap tidak sesuai dan mungkin menjadi tembok penghadang perpaduan antara rakyat. Jesteru di Malaysia, bahasa Melayu dan pendidkan tidak dapat dipisahkan dalam membentuk perpaduan dan modal insan. Menurut Akta Pendidikan 1995 bahasa Melayu telah digasetkan sebagai bahasa pengantar utama untuk semua institusi pendidikan dalam sistem pendidikan kebangsaan. Jika bahasa pengantar utama di sesuatu institusi pendidikan adalah berlainan daripada Bahasa Melayu, ia hendaklah diajar sebagai pelajaran yang wajib.

Jika ditelaah dalam Sukatan Pelajaran Kurikulum Bersepadu Sekolah Rendah Kementerian Pelajaran Malaysia, pendidikan Bahasa Melayu berhasrat membina rasa bangga terhadap bahasa yang mencerminkan akal budi dan pemikiran rakyat, juga berperanan sebagai pemangkin kepada semangat cinta akan tanah air yang dikongsi bersama oleh semua rakyat dalam satu wawasan. Pendidikan Bahasa Melayu mempunyai potensi untuk dimartabatkan dan diperluas ke peringkat antarabangsa khususnya menerusi teknologi maklumat dan komunikasi. Kurikulum Bahasa Melayu sekolah rendah bertujuan untuk memenuhi hasrat Falsafah Pendidikan Kebangsaan bagi melahirkan insan yang seimbang dan harmonis dari segi intelek, emosi, rohani dan jasmani.

Kurikulum Bahasa Melayu menyediakan murid menguasai kecekapan berbahasa dan berkomunikasi dengan menggunakan peraturan tatabahasa secara betul dan tepat. Murid mampu mengungkapkan bidang ilmu daripada pelbagai disiplin atau mata pelajaran di samping mengembangkan kemahiran berfikir secara kritis dan kreatif. Sukatan Pelajaran Bahasa Melayu sekolah rendah merangkumi kemahiran bahasa, iaitu Kemahiran Mendengar dan Bertutur, Kemahiran Membaca, dan Kemahiran Menulis. Penumpuan pada kemahiran-kemahiran ini membolehkan murid menggunakan bahasa Melayu secara berkesan dalam kehidupan harian dan sebagai bahasa ilmu untuk pembelajaran seumur hidup. Pendidikan Bahasa Melayu juga memberikan pertimbangan terhadap pelbagai gaya pembelajaran, minat, dan kecerdasan yang berbeza antara satu sama lain di kalangan murid dengan menekankan pembelajaran masteri dan penyerapan kemahiran bernilai tambah.

Matlamat kurikulum Bahasa Melayu sekolah rendah adalah untuk melengkapkan murid dengan keterampilan berbahasa dan berkomunikasi untuk memenuhi keperluan diri dalam urusan harian,perhubungan sosial dan memperoleh ilmu. Pengisian kurikulum terdiri daripada elemen yang mencantumkan teras utama dalam kehidupan masyarakat Malaysia dan perkembangan terkini dalam pendidikan, iaitu ilmu, nilai murni, kewarganegaraan, peraturan sosiobudaya, dan kemahiran bernilai tambah, iaitu kemahiran berfikir, kemahiran teknologi maklumat dan komunikasi, kemahiran belajar cara belajar, kajian masa depan, kecerdasan pelbagai, pembelajaran konstruktivisme dan pembelajaran kontekstual. Semua elemen ini dapat diaplikasikan oleh murid dalam dunia pekerjaan. Di samping itu, nilai murni, serta patriotisme dan kewarganegaraan diberikan penekanan selaras dengan matlamat negara untuk membangunkan masyarakat madani. Nilai murni dapat didefinisikan sebagai perlakuan yang baik, peradaban dan tatasusila individu manusia dalam hubungannya sesama manusia, alam dan tuhan. Wan Mohd. Zahid mentakrifkan nilai murni sebagai:
"Nilai-nilai murni merupakan tanggapan berkenaan perkara-perkara yang dihajati dan pada masa yang sama juga menjadi kriteria atau ukuran. Nilai-nilai murni sesuatu masyarakat biasanya diasaskan kepada agama. Memang menjadi tujuan semua agama, untuk membentuk kehidupan penganutnya untuk menjadi baik dan berakhlak mulia" (Wan Mohd. Zahid, 1994)

Pada tahun 1976 Jawatankuasa Pendidikan Akhlak yang ditubuhkan untuk meneliti nilai-nilai yang terkandung dalam pelbagai agama yang diamalkan di negara kita, tidak hanya memfokuskan kepada agama Islam sahaja. Berasaskan kepada pandangan dan maklumbalas yang diperolehi , jawatankuasa ini yang dianggotai oleh wakil pelbagai agama telah menerima 16 nilai yang boleh diajar dan diserapkan kepada semua pelajar di negara ini untuk membentuk pelajar yang seimbang dan menyeluruh dari segi kognitif, afektif, psikomotor dan akhlak. Di Malaysia dewasa ini isu-isu penerapan nilai murni semakin ketara dan menonjol. Kementerian Pendidikan Malaysia telah melaksanakan strategi penerapan nilai-nilai murni secara komprehensif dimana:
" Nilai-nilai murni akan disisipkan melalui kesemua matapelajaran dan akan diperkukuhkan melalui kegiatan-kegiatan ko-kurikulum, formal dan tidak formal, di dalam dan di luar bilik darjah, akan digunakan sepenuhnya dengan cara bersepadu untuk memastikan penerapan nilai-nilai murni akan berhasil dan berkesan."
Memandangkan penerapan nilai telah lama dilaksanakan di kalangan pelajar, baik melalui ibubapa, guru ataupun masyarakat, hari ini kita telah dapat melihat beberapa bukti yang menunjukkan sejauhmana keberkesanan penerapan tersebut ke arah membentuk modal insan yang cemerlang dalam negara kita.
Antara bukti keberkesanan yang telah kita dapat lihat pada hari ini ialah semakin ramai golongan remaja dan belia kita yang telah bersemangat untuk mengharumkan nama negara melalui bakat dan minat mereka. Baik dalam bidang akademik mahupun sukan. Nama-nama seperti Nik Madihah pelajar cemerlang yang mendapat 20A SPM 2009, Datuk Lee Chong Wei, Datuk Nicol David dan ramai lagi memperlihatkan kepada kita betapa kejayaan mereka adalah berpaksikan kepada kesunggungan mereka dalam mengamalkan nilai-nilai murni yang telah diajar kepada mereka sejak daripada bangku sekolah lagi.
Sesungguhnya generasi sekarang terutamanya golongan remaja sekarang adalah mereka yang telah diterapkan dan diberi penekanan mengenai penerapan nilai-nilai murni semasa di sekolah dahulu. Hasilnya kita lihat pada hari ini adanya kesedaran daripada golongan remaja sendiri untuk membenteras kepincangan yang dihadapi oleh segelintir rakan mereka yang masih dipengaruhi oleh nilai yang tidak elok. Misalnya, dalam industri muzik yang sentiasa mengulit remaja dengan lagu-lagu dan muzik terkini seperti rock, black metal, dan lain-lain. Tapi ada juga remaja yang sedar dan cuba menarik dan menutupinya dengan mengalunkan lagu-lagu dakwah dengan memuji kebesaran Illahi seperti kumpulan Rabbani, Raihan, Hijjaz, Hawa dan sebagainya. Perkembangan kumpulan pemuzik dakwah ini sekurang-kurangnya menunjukkan adanya kesedaran dan kejayaan pemupukan nilai murni.
Dari segi ekonomi misalnya, kanak-kanak sekolah begitu perihatin terhadap kelemahan dan kesusahan orang lain. Penerapan nilai murni yang mereka terima membantu menyedarkan mereka untuk menderma, menolong dan perihati terhadap masalah yang wujud tanpa mengira siapa. Contohnya, "Derma Hari Pahlawan" yang selalu di buat oleh kanak-kanak sekolah , menunjukkan disamping mereka menderma mereka bekerjasama membantu memungut derma tersebut. Ini menunjukkan satu inesiatif yang baik dalam menyemai nilai-nilai murni.
Anugerah "Tokoh Kanak-kanak", "Pingat Hang Tuah", "Olahragawan dan Olahragwati" dan lain-lain anugerah menunjukkan nilai-nilai murni yang disemai dan keberkesannanya kerana penganugerahan itu diberikan berdasarkan kepada sikap, sifat dan pencapaian yang baik yang ditunjukkan.
Yang paling jelas kita lihat sekarang ialah nilai saling hormat menghormati yang ditunjukkan oleh remaja kita kepada ahli masyarakat. Melalui penerapan nilai di sekolah-sekolah, ramai pelajar yang dapat menerimanya. Misalnya mereka prihatin dalam menghormati orang yang lebih tua daripada mereka. Mereka pandai menyesuaikan diri dalam sesuatu kelompok tertentu agar tidak menyinggung perasaan orang lain.
Jelas terbukti bahawa konsep pendidikan di Malaysia adalah bertujuan untuk melahirkan modal insan yang cemerlang, gemilang dan membina generasi yang sangat taat setia kepada negara dengan saling bergantung dan bekerjasama antara semua kaum tanpa mengira perbezaan warna kulit, bangsa dan agama. Kekajayan ini sebenarnya dapat dicapai sekiranya fungsi yang ada pada bahasa Melayu dapat dijanakan dengan sepenuhnya tanpa meletakkan sebarang prajudis dan tanggap negatif terhadap keupayaan dan kemampuan Bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu dan bahasa pengantar utama dalam sistem pendidikan negara kita. Sesungguhnya fungsi yang dibawa oleh Bahasa Melayu amat besar maknanya dalam membentuk negara bangsa yang maju, aman dan sentosa.

3.0 BAHASA MELAYU SEBAGAI MEKANISMA POLITIK

3.1 Isu PPSMI Menyatukan Penjuang dan Pencinta Bahasa

Isu Pengajaran dan Pembelajaran Sains dan Matematik dalam Bahasa Inggeris (PPSMI) telah memperlihatkan kepada kita semua rakyat Malaysia betapa ianya memberi suatu rahmat kepada kita. Walaupun isu ini banyak dipolitikkan, tetapi ianya telah membangkitkan semangat perjuangan yang kental terutama di kalangan pejuang dan pencinta bahasa untuk mengambil kesempatan bangkit mempertahankan bahasa Melayu yang semakin hari semakin dipinggirkan.

Pengajaran dan Pembelajaran Sains dan Matematik dalam Bahasa Inggeris (PPSMI) ialah nama rasmi bagi satu dasar pendidikan Malaysia yang menetapkan bahasa Inggeris menggantikan bahasa kebangsaan/ibunda sebagai bahasa perantara mata pelajaran Sains dan Matematik di semua peringkat pendidikan. Dasar PPSMI sering menjadi isu perdebatan yang hangat semenjak dilaksanakan oleh pentadbiran Tun Dr Mahathir bin Mohamad pada tahun 2003.Akhirnya pada 8 Julai 2009 dasar ini akan dimansuhkan sepenuhnya pada tahun 2012 seperti yang diumumkan oleh Menteri Pelajaran Tan Sri Muhyiddin Yassin setelah kajian mendalam dilakukan.

Sejak pelaksanaannya lagi, PPSMI banyak menghadapi pembidasan dan tentangan berkenaan idea dan pelaksanaannya dari pelbagai pihak termasuk ahli politik, akademik, ibu bapa dan pelajar sendiri. Antara isu-isu yang diketengahkan pihak-pihak tersebut termasuklah kesukaran murid-murid mengikuti pelajaran dan guru-guru menyesuaikan diri kepada perubahan bahasa perantara, serta kesannya terhadap penguasaan bahasa ibunda murid-murid, terutama di peringkat sekolah rendah. Kanak-kanak lebih cepat belajar dalam bahasa ibunda, oleh itu kanak-kanak yang bahasa ibundanya bukan bahasa Inggeris (luar bandar) akan ketinggalan berbanding kanak-kanak yang bahasa ibundanya merupakan bahasa Inggeris. Sekiranya perkara ini berlaku pada peringkat memahami konsep, ini memberi kesan kepada kanak-kanak tersebut, tidak dapat mengikuti peringkat pembelajaran seterusnya dengan baik, menjadikan mereka sentiasa keciciran berbanding rakan-rakan berbahasa Inggeris mereka.

Kebanyakan cendekiawan antaranya Prof Diraja Ungku Aziz termasuk golongan sasterawan dan budayawan menyatakan penentangan kepada dasar PPSMI. Ini termasuk kesemua Sasterawan Negara yang masih hidup di antaranya A. Samad Said, Prof Muhammad Hj Salleh dan Anwar Ridhwan bersatu menyatakan pendirian menentang dasar PPSMI. Mereka menyatakan penentangan mereka dalam satu kenyataan bersama di sidang media pada 5 Mei 2009.
Enam alasan yang diberikan diringkaskan seperti berikut :
1. Malaysia seharusnya mencontohi sistem pendidikan negara
Scandinavia, Belanda, Belgium dan Switzerland yang rakyatnya boleh berbahasa Inggeris dengan tidak mengabaikan bahasa ibunda.
2. Pemenang Anugerah Nobel dalam semua bidang bukan sahaja datang daripada negara-negara berbahasa Inggeris, tetapi lebih banyak berasal daripada negara bukan berbahasa Inggeris seperti Perancis, Jerman, Jepun, Spanyol, Switzerland, India dan Bangladesh. Yang mencemerlangkan mereka bukanlah bahasa lnggeris tetapi ilmu yang baru dan eksperimen yang penuh tekun dan berterusan.
3. Beberapa masalah yang dihadapi Malaysia bukan berpunca daripada penguasaan bahasa Inggeris. Terdapat banyak negeri yang pernah dijajah oleh Inggeris yang menggunakan bahasa itu sebagai bahasa pengantar di sekolah tetapi masih tidak cemerlang dalam pentadbiran, ekonomi dan ilmu. Sebaliknya di Malaysia yang menggunakan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan telah membawa kita jauh ke dalam dunia industri, sains dan teknologi.
4. Kegagalan mengembalikan bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu semua bidang menyebabkan pemimpin hari ini dirakam dalam sejarah sebagai "pemusnah bahasa Melayu yang telah lama menjadi lingua franca".
5. Penggunaan bahasa Inggeris untuk bidang terpilih dengan sendirinya menciptakan dua jenis kewarganegaraan: yang pertama warganegara yang menguasai bahasa Inggeris dan bidang sains dan teknologi, dan seterusnya yang kedua, warganegara yang berbahasa Melayu dan menguasai bidang-bidang sastera dan sains sosial, iaitu bidang-bidang yang dianggap tidak penting dan lebih rendah darjatnya.
6. Mereka menyokong dasar yang membuka mata dan ilmu pelajar kepada dunia yang luas, relevan dan kemaskini. Mereka tidak membantah pengajaran bahasa Inggeris sebagai bahasa antarabangsa, malah ingin mencadangkan bahawa lebih banyak bahasa antarabangsa diajarkan. Namun untuk perkembangan budaya dan jati diri bangsa, MaIaysia perlu mempunyai sebuah bahasa penyatuan yang dipelajari, didalami dan dibanggai oleh seluruh rakyat Malaysia. Sementara itu kerajaan juga harus mengajar bahasa ibunda pelajar-pelajar ini di peringkat sekolah rendah supaya bahasa itu tidak pupus

Sekitar akhir tahun 2008 dan awal tahun 2009, bangkitnya sebuah pergerakan bergelar Gerakan Mansuhkan PPSMI (GMP) yang matlamat utamanya adalah memastikan dasar PPSMI dimansuhkan secepat mungkin. Gerakan yang asalnya dikenali sebagai "Sekretariat Selamatkan Bahasa Melayu" ini dipimpin Datuk Dr Hassan Ahmad, bekas ketua pengarah Dewan Bahasa dan Pustaka. GMP mengadakan tunjuk perasaan pertama mereka di ibu kota, di perkarangan pusat beli-belah Sogo di Jalan Tuanku Abdul Rahman pada 31 Januari 2009, yang dihadiri oleh tokoh-tokoh berkenaan bahasa seperti Sasterawan Negara Datuk A Samad Said, penyair Dinsman dan Pyanhabib, ahli jawatankuasa Persatuan Penulis Nasional (Pena) Ibrahim Ghaffar, aktivis teater Khalid Salleh, serta ahli-ahli politik Tian Chua, Shamsul Iskandar Md Akin, dan Kamaruzzaman Mohamad, dan juga pejuang bahasa-bahasa Cina dan India seperti Yayasan Tamil Malaysia dan Dong Jiao Zong. Kemuncak bantahan GMP ke atas PPSMI ditunjukkan melalui perarakan secara besar-besaran pada 7 Mac, di mana mereka menyerahkan memorandum kepada Yang di-Pertuan Agong untuk memohon campur tangan baginda dalam menyelesaikan isu PPSMI.

Perjuangan GMP turut dibantu Gabungan Persatuan Penulis Nasional (Gapena) yang cuba mengambil tindakan undang-undang terhadap kerajaan kerana melaksanakan dasar PPSMI yang didakwa mereka sebagai mencabuli Perkara 152 Perlembagaan yang menetapkan bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi. Persatuan Kebangsaan Pelajar Islam Malaysia (PKPIM) turut kuat membangkang dasar PPSMI. Pada 18 Februari 2009, PKPIM mengikut jejak Gapena membuat laporan polis yang seumpamanya terhadap kerajaan di Balai Polis Gombak, Selangor.

Begitulah senarionya apabila kesedaran mula timbul terhadap kepentingan bahasa Melayu. Namun ada juga segelintir pihak yang mengambil kesempatan terhadap isu ini untuk memperkembangkan pengaruh politik mereka. Tapi apa yang paling mustakat ialah satu kesatuan dapat dibentuk apabila bahasa Melayu cuba diperlekehkan. Kesatuan ini mampu mengatasi kuasa politik yang ada. Kesatuan ini bukannya menolak bahasa Inggeris dalam konteks ilmu. Tetapi mereka bimbing sekira bahasa Inggeris diajar dalam mata pelajaran Sains dan Matematik, nilai yang ada pada bahasa Inggeris itu akan menghakis nilai-nilai budaya bangsa yang sedia ada di Malaysia. Bahasa Inggeris bukan sahaja sekadar membawa logika simbolisme Barat tetapi juga sistem nilai dari Barat yang dimanifestasi secara tidak langsung sebagai suatu bentuk perwakilan kepada ‘superioriti Barat’. Secara tidak lansungnya ianya membawa kepada lunturnya keyakinan anak-anak Melayu terhadap keperibadian mereka sendiri lantaran wujudnya kesan secara psikologi jangka panjang yang menanam keyakinan terhadap superioriti Barat. Ini akan mewujudkan suatu bentuk kekaburan yang akhirnya menghilangkan keaslian daya fikir bangsa Melayu, sebaliknya menjadikan mereka sebagai pembonceng dan hanya pengguna kepada pemikiran orang lain.

3.2 Bahasa Melayu atau Bahasa Malaysia

Keadaan tegang dan kritikal pernah dialami oleh negara Malaysia. Keadaan ini berlaku pada tahun 1969. Pergaduhan antara kaum yang tercetus pada 13hb Mei,1969 telah menagih sesuatu alat bagi menyatupadukan semula rakyat Malaysia yang berbilang kaum yang mengamalkan agama dan budaya yang berbeza, dan juga mempunyai bahasa ibunda yang berbeza. Untuk memaksa atau mendorong rakyat Malaysia megamalkan satu agama atau satu budaya yang sama adalah mutahil kerana ini akan ditanggapi sebagai usaha untuk meghapuskan identiti kaum-kaum yang tertentu. Sebaliknya, untuk mendorong rakyat Malaysia menerima dan meggunakan satu bahasa yang sama sebagai alat komunikasi adalah tidak mustahil, walaupun berkemungkinan menghadapi pelbagai kesukaran dan rintangan. Bahasa ditanggapi sebagai lebih bersifat universal atau sejagat berbanding dengan agama dan budaya. Atas sebab-sebab ini, wujudlah Bahasa Malaysia pada tahun 1969 yang bakal berfungsi sebagai satu mekanisma politik, iaitu sebagai Bahasa Kebangsaan Negara Malaysia. Asmah (1978:1) telah menerangkan mengapa Malaysia memerlukan Bahasa Kebangsaan yang ditukarkan namanya daripada bahasa Melayu kepada Bahasa Malaysia dan bakal berfungsi sebagai alat penyatuan rakyat. Menurut Asmah, “Kekacauan yang berlaku pada 13hb. Mei, 1969 memahkotakan segala pergaduhan yang pernah berlaku. Dan salah satu dari perkara sensitif itu adalah bahasa. Orang-orang didorong supaya menerima kenyataan bahawa Bahasa Malaysia adalah Bahasa Kebangsaan”.

Pandangan di atas jelas memperlihatkan bahawa penukaran nama bahasa Melayu ke Bahasa Malaysia adalah atas tujuan politik yang amat mendesak, iaitu untuk menyatupadukan semula rakyat Malaysia yang telah berpecah yang berpunca daripada pelbagai perbezaan, dan salah satu yang utama adalah perbezaan bahasa. Oleh sebab Bahasa Malaysia berperanan sebagai Bahasa Kebangsaan adalah diandaikan bahawa Bahasa Malaysia ialah bahasa yang tidak dihubungkan dengan budaya mana-mana bangsa yang tertentu agar ia dapat ditanggapi dan diterima oleh pelbagai golongan rakyat Malaysia sebagai Bahasa Kebangsaan mereka. Semasa mengungkapkan kembali tentang kewujudan sebuah bahasa yang dipersepsikan sebagai tidak dikaitkan dengan identiti mana-mana bangsa, Asmah (1987:75) mengatakan: Boleh jadi di dalam pemikiran dan perasaan mereka [bukan Melayu] Bahasa Kebangsaan atau bahasa Melayu menjadikan mereka beridentiti Melayu. Pertukaran nama bahasa ini pada tahun 1969 kepada ‘bahasa Malaysia’ (atau kemalaysiaan) berbanding dengan ‘bahasa Melayu’ (atau Melayu), adalah dimotivasikan oleh keinginan untuk menukar sikap tertentu ini. Apa yang jelas daripada huraian di atas adalah penukaran nama bahasa Melayu ke Bahasa Malaysia bukanlah didorong oleh faktor linguistik tetapi sematamata untuk tujuan politik. Dengan kata lain, ia adalah bagi memungkinkan bahasa Melayu dapat berfungsi dengan lebih efektif sebagai bahasa penyatuan antara kaum. Penukaran nama ini mewujudkan satu perasaan keserupaan, iaitu memiliki Bahasa Kebangsaan yang serupa, iaitu Bahasa Malaysia. Di samping rasa penyatuan yang terbit dari rasa keserupaan itu, wujud juga rasa keterpisahan, iaitu perasaan bahawa kita semua ialah rakyat sebuah negara yang sama, dan kita wujud sebagai sebuah entiti yang berlainan daripada rakyat negara lain. Dengan perkataan lain, wujud rasa atau citra bahawa kita ialah entiti politik yang satu dan terpisah daripada entiti politik yang lain. Dengan demikian, rakyat Malaysia dapat memberikan kesetiaan hanya kepada sebuah negara, iaitu Malaysia. Kita tidak akan mengkhianati negara ini dengan mengutamakan negara lain. Kita ialah rakyat Malaysia, dan kita wujud sebagai sebuah entiti politik yang berlainan dan terpisah daripada entiti di luar Malaysia. Rasa keterpisahan ini mewujudkan semangat atau citra “di mana bumi dipijak di
situ langit dijunjung.”


4.0 PENUTUP

4.1 Kesimpulan

Kita dapat melihat hubungan bahasa dalam memperkasakan bangsa Malaysia dalam banyak persepsi, antaranya ialah persepsi pendidikan dan politik. Persepsi pendidikan, memperlihatkan betapa bahasa Melayu mampu untuk membina generasi bangsa Malaysia yang mempunyai indentiti kebangsaan dengan semangat perpaduan dan kesetiaan kepada negara. Latar belakang masyarakat Malaysia yang terdiri daripada pelbagai kaum dan suku bangsa memerlukan suatu bahasa penyatuan dengan satu sistem pendidikan yang sama. Persepsi politik pula memperlihatkan bahawa bahasa pada asasnya merupakan asas pembinaan dan pengembangan sesebuah tamadun dan negara. Sejarah perjuangan politik kebangsaan di Malaysia menyaksikan bahasa Melayu dipertahankan dan diperjuangkan atas sifat kebangsaan dan kenegaraan. Hasilnya bahasa Melayu telah diwartakan sebagai bahasa kebangsaan dan bahasa rasmi bagi Malaysia. Sesungguhnya bahasa Melayu mempunyai nilai ekonomi dan nilai perpaduan yang mampu mengimbangi kestabilan politik negara. Ini kerana kekuatan jasmaniah dan rohaniah sesuatu bangsa dan tamadun banyak bergantung kepada bahasa.

BAHAN RUJUKAN

Anwar Ridwan, penyusun. 2008. Minda Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Asmah Hj. Omar. 1987. National Language And Communication In Multilingual Societies. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa Dan Pustaka.

Asmah Hj. Omar. 1987. Malay In Its Sociocultural Context. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa Dan Pustaka

Awang Sariyan. 1997. Falsafah Bahasa dan Pendidikan Bahasa: Kajian Konsep dan Pelaksanaannya dalam Pendidikan Bahasa Melayu di Malaysia. Tesis Doktor Falsafah, Jabatan Pengajian Melayu, Universiti Malaya.

Awang Sariyan. 2004. Teras Pendidikan Bahasa Melayu Asas Pegangan Guru. Kuala Lumpur: PTS Publications & Distributors Sdn. Bhd.
A.Aziz deraman. 2002. Tamadun Melayu Dan Pembinaan Bangsa Malaysia. Selangor: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Hassan Ahmad. 2004. Dasar Bahasa Pendidikan. Kertas kerja Konvensyen Mahasiswa Nasional anjuran PKPIM dan DBP, 25 September, di Balai Budaya Tun Syed Nasir, Dewan Bahasa dan Pustaka.

Mok Soon Sang. 2005. Ilmu Pendidikan Untuk KPLI. Subang Jaya: Kumpulan Budiman Sdn. Bhd.

Shahril Mohammad Zain. 2005. Bahasa Melayu Sebagai Bahasa Ilmu. Berita Harian, 17 Oktober, 2005, Klik DBP, Bicara Karyawan.

Sidek Baba. 2009. Melayu Perkasa. Selangor: Alaf 21 Sdn Bhd.

Wan Mohd Zahid Mohd Noordin. 1994. Wawasan Pendidikan. Kuala Lumpur: Cahaya Pantai Publishing Sdn. Bhd.

Wan Mohd Zahid Mohd Noordin. 1996. Azam dan Iltizam. Kuala Lumpur: Kementerian Pendidikan Malaysia.

Wan Mohd Zahid Mohd Noordin. 1994. Pengisian Wawasan Pendidikan 1993-1995. Kuala Lumpur: Kementerian Pendidikan Malaysia

Wikipedia. Pengajaran dan Pembelajaran Sains dan Matematik dalam Bahasa Inggeris.
http://ms.wikipedia.org/wiki/Ppsmi